сурет алынған жер
Құрсақтағы жетіліуші ұрық ретіндегі сәби — кіндігі арқылы анасының ағзасымен жүрек соғысына тікелей бағынышты. Ауа да, дамып өсу үшін қажет қорек пен нәр де анасынан беріледі. Кіндігі кесілген кішкентай адамға әліде болса қамқорлық керек, ол қамқоршылары — анасы мен акушерлер. Қамқоршылары — жөргектен құтылғысы келіп қарсы болған кіп кішкентай адамды оның ырқынан тыс қайталап орап тастайды. Енді ғана рахаттанып, құрсақ мейрамына қомағайлана кірісе бастағанда емшекке шектеу қойылады. Бұл кіп кішкентай адамзаттың өз еркімен ешнәрсе жасауына болмайды. Бәрін қамқоршылары шешіп отырады. Әлгі кішкентай адамзатымыз өсе бастайды. Апыл-тапыл қадам жасай бастағаннан ақ — өзі қызық көрген нәрселерін барып өз еркімен қызықтауына, ұстап көруіне(дәмін татуына) тағыда тыйымдар. Тағыда сол қамқоршылары(ата-анасы): «анда барма», «аузыңа салма», «айқайлама», «бұлай жасама». Қыл аяғы, сол кішкентай адамзаттың қашан ішіп, қашан тышуына шейін шешесі немесе басқада қамқоршылары шешеді. Ал енді қашан ұйықтап, қашан ойнауды айтпасада түсінікті.
Сонымен, бұл кішкентай адамзаттың ойы – «Қап бәлем, осыдан үлкен болып өсермін!»
Мектеп жасы басталды, енді не болмақ? Бұрынғыданда бетер, енді мұғалім(а), сабақ кестесі, қоңырау… Ал сабақтан кейін: үйдегі қамқоршыларына шамасының жеткенінше беретін парыздық көмегі…
«Мейлің дейді, есейе бастаған адам – Әліде өсермін».
Өскен сайын ол адазаттың қамқоршылары азаюдың орнына көбейіп, тіпті зорайып кетеді. Жоғарғы сыныптарда сыныптастарының қамқорлығын елемеу сөкеттік болып саналады. Бұл адам, енді үйдегі қамқорлықтан гөрі тыстағы(қоршаған ортасы) қамқорлыққа душар бола бастайды. Себебі, оның көп уақтысы сол ортада өтіп жатыр. Ортадағы әлеуметтік факторлар оның тәртібіне, өзін-өзі ортаға сай ұстауына себепкер болатыныда анық.
Қамқорлықтан еркіндікке шығу жайлы ой мазалауын қоймайды:
«Кәмелетке толсам, еркіндігімде көбейер, жаңа өмір басталар!». Тағда олай емес, енді басқа ортаның қамқорлығы басталады.
Мысалы, 18 жасыңда ғашықтықтың сиқыр сілемдеріне сүңгіп кеттің делік. Енді сол сезімнің тұтқынысың. Ендігі жердегі жетекшің сол. Сол адамның ырқына көніп, болмаса сол адамның арманына ортақтасқың немесе өз арманыңмен бөліскің келіп тұрады. Тағыда еркіндік жайлы арманыңа тұсау салынады.
Үйленіп алғаннан кейін өз еркіңмен шешім қабылдап, жарыңды ырқыңа көндіру тіпті мүмкін болмай қалады. Ендігі еркіндігің жанұяңдағы парызыңмен тұсалады. Өміріңді — жанұяңа, балаларыңа, олардың арманына арнайсың. Сенің арманыңда ендігі жерде жалтақтай бастайды. Балалар өскен сайын жаупкершілікте өсе бастайды, еркіндігіңді тағыда шектеуіңе тура келеді: достарыңмен сыр шертісіп сыралатқанды қойып, үйге қарай асығасың. Себебі, сені үйде жұбайың мен балаларың күтуде. Ал енді немерелі болсаң тіпті басқа күйге түсесің. Соншалықты сүйікті де сүйкімді, тәтті боларма? Өз еркіңмен солардың арманының тұтқыны боласың… «Өз балаңды өскенше, балаңның баласын өлгенше бағасың» — деген бар ау. Ендігі жерде, еркіндікті аңсап жүріп жинап алған кеселдерің есік қағып, достығын ұсынады. Олардан қашып дәрігерлердің қамқорлығына мойыныңды ұсынасың. Осылайша, ақырғы демің шейін біреуге тәуелді немесе біреудің қамқорлығында боласың.
Ақырып келіп, шешімі жоқ түйткіл пайда болады: сонда еркіндік, бостандық дегендер қайда? Тіпті сол бір тұжырымдардың адам өмірінде орны барма? Сонда біз нені армандап жүрміз? Айналамызға қарасақ, жоғарыдағы айтылғандардан басқа жолмен жетілген адамды таппаймыз. Сонда — еркіндік, бостандық деген құндылықтарымыз әлі шешімін таппай келе жатқаныма?
Еркіндік жайлы еркін ойланып көрелікші, ол не өзі? Ол, біздің қалауымыз бен талпынысымызға деген шектеулердің болмауы. Ол мүмкінбе? Біз социумда(қоғамдастықта) тұрамыз. Ал адам өміріндегі социум үнемі өзгерістерге ұшырап отырады, оның өзгеру жиілігіне байланысты мінездемесі де өзгерісте болады. Сол ортадан өзімізді қалай босатпақпыз? Ол, мүмкін емес нәрсе, біз сол ортаның бір бөлікшесіміз. Еркіндік жайлы тек армандай алатынымыз ғана болмаса, ортамыз үшін жаупкершіліктен тек жаратушының әмірімен бақилық болған кезімізде ғана құтыламыз.
– Кейде осы бір еркіндік деген қиялдың соңында кетіп көп нәрсені бүлдіріпте жатамыз. Көпті көрген, естоқтатқан ересек адамдар сол қиялдың соңында таңдап қосылған жарымен ажырасыпта жатса, кейбір жастар қиялдың соңында үйден қашып жатады...
Жалғасы болар...